Stadswandeling ‘Sporen van joods leven’ in Borculo

BORCULO - Alles werkte mee om de stadswandeling ‘Sporen van joods leven’ in Borculo tot een waardig gebeuren te maken. Op de eerste plaats het grote aantal belangstellenden dat zich had aangemeld voor deze historische rondgang langs vele gedenkwaardige plaatsen die herinneren aan de joodse geschiedenis in Borculo vanaf het begin van de 19de eeuw, met als triest dieptepunt de Tweede Wereldoorlog. Heel bijzonder was dat dit verhaal verteld kon worden door de laatste joodse inwoner van Borculo, Sallo Roozendaal, geboren enkele jaren na de oorlog, maar in een gezin dat alle sporen van deze verschrikkingen heeft meedroeg. En tenslotte, na weken van herfstachtig weer, dit alles onder een bijna strakblauwe hemel.

Door Ton van Uem

Het bestuur van de synagoge Borculo gaf daarmee een eigen invulling aan de landelijke voorbereiding op de 4 mei-herdenking en 5 mei-viering, de Open Joodse Huizendag. Daarbij worden huizen bezocht waar joden hebben gewoond tijdens de Tweede Wereldoorlog en de eigenaren, vaak nazaten van de joodse bewoners, het verhaal vertellen over deze bewoners.

Aan de hand van Sallo Roozendaal beleefden de ruim 45 wandelaars gedurende anderhalf uur de joodse geschiedenis van Borculo mee. Het zwaartepunt lag daarbij, zoals te begrijpen valt, op de Tweede Wereldoorlog en de jaren erna. Sallo Roozendaal, hoewel geboren enkele jaren na de oorlog, heeft daarvan alle gevolgen aan den lijve gevoeld en ervaren. Vele van zijn familieleden werden in de oorlog weggevoerd en omgebracht in de vernietigingskampen.
Zijn vader en moeder overleefden. Maar over de oorlog werd in het gezin van Sallo nooit gesproken. ‘Ik heette Jan Hartsuiker’, was het enige dat zijn vader kwijt wilde en daarmee sloot hij het verhaal. Ook in familiekring werd het gespreksonderwerp ‘oorlog’ vermeden. ‘De bladzijde omslaan en verdergaan’, was het motto.

Grote betekenis
Dat de joden vanaf het begin van de 19de eeuw grote betekenis hebben gehad voor de Borculose gemeenschap werd duidelijk door de verhalen over de familie Elzas die er een perkamentfabriek stichtte, de familie Heijmans die zorgde voor werkgelegenheid in hun slachterijen, over Louis Meijer die de traditie voortzette van Borculo als belangrijk kenniscentrum voor de joodse religie en de vele joodse inwoners die zich op andere manieren verdienstelijk maakten voor de Borculose gemeenschap. Wie kon deze verhalen beter vertellen dan Sallo Roozendaal, die dit alles aanvulde met eigen herinneringen doorspekt met anekdotes. De wandelaars waren na afloop diep onder de indruk. Zij maakten als afsluiting nog dankbaar gebruik van de mogelijkheid om de synagoge te bezoeken.