TOEP speelt ‘Een hoger goed’, uit het leven van Tante Riek

WINTERSWIJK – Aanvankelijk was het toneelstuk over de Winterswijkse verzetsstrijder Tante Riek bedoeld om in 2020 te spelen, het jaar van 75 jaar vrijheid, om extra cachet te geven aan de bevrijdingsfeesten en – activiteiten in dat jaar. Een hoger goed is geschreven door de bekende Achterhoekse toneelschrijver Theo Soontiëns, die al meer stukken voor Toneelvereniging TOEP (Tot Ontspanning en Plezier) uit Kotten schreef. “Helaas gooide corona toen roet in het eten met als gevolg dat het stuk op de plank bleef liggen. We vonden echter dat Tante Riek - haar echte naam was Helena Theodora Kuipers-Rietberg - dat wel verdiend had, dus waarom zouden we het niet alsnog opvoeren? Toen hebben we met Theater De Storm contact gezocht en was het snel geregeld.” Aan het woord is Willem Naaijkens, voorzitter van TOEP.

Door Henri Walterbos

“Best wel bijzonder dat je als toneelvereniging een stuk speelt dat gaat over iemand uit je eigen woonplaats, met een heel bijzonder verhaal. Een standbeeld heeft ze al. Zij neemt in de historie van Winterswijk een prominente plek in, door in de Tweede Wereldoorlog zeer actief te zijn in het verzet, onder meer door het verschaffen van onderduikadressen en mensen naar onderduikadressen te brengen. Dat heeft zij met haar leven moeten bekopen. Ze is verraden, gevlucht naar Bennekom en van daaruit op transport gezet naar Vught en uiteindelijk aan haar einde gekomen in Ravensbrück. Het stuk is gebaseerd op ware gebeurtenissen en gaat over het gezin, haar strijd als moeder en verzetsstrijdster.”

Twee speelsters
Tante Riek wordt vertolkt door twee toneelspeelsters. “Het gaat over een bepaalde fase in haar leven, in de oorlog. De een vertolkt de rol van Tante Riek als moeder, de ander van Tante Riek als verzetsvrouw, en de worsteling daartussen, want dat heeft ze ook gehad. Twee vrouwen die ook steeds met elkaar in conclaaf zijn, tegelijkertijd op het podium staan, beiden in dezelfde levensfase. Dat levert hele bijzondere momenten en gesprekken op. Je ziet ook de worsteling van het gezin. De gezinsleden zien ook dat ze het bijna niet meer vol kan houden en sporen haar aan om te stoppen. Maar die ene kant van haar zegt ‘ik moet doorgaan. Het belang ervan is te groot.’ Haar geloofsovertuiging speelt hierin ook duidelijk een rol, de plicht die je meegekregen hebt om voor de ander te zorgen. Dat drijft haar om dit vol te houden. Het onderduiken is in deze streek begonnen en heeft zich van hieruit over het zuiden en zuidoosten als een olievlek verder verspreid. Er heeft zich in deze streek heel veel afgespeeld met een grote rol voor Tante Riek. Onlangs stond er een stuk in Trouw over verzetsvrouwen van buiten de Randstad. Daar stond Tante Riek ook tussen.”

‘De voorstelling gaat over het gezin, haar strijd als moeder en verzetsstrijder’

Heftig stuk
Een hoger goed is een heftig stuk. “Droevig,” aldus Naaijkens. “Tijdens de repetitie, toen het stuk voor het eerst gelezen werd, zaten er twee dames met de tranen in hun ogen, omdat het zo binnenkwam. Dit laat je niet onberoerd.” Naaijkens geeft hoog op van de cast. “We hebben een hele goede cast, allemaal mensen uit eigen gelederen. Ook Carly Nijenhuis. Zij is nog maar 11 jaar en zit op de openbare basisschool in Kotten, groep 7. Ze heeft nog nooit toneel gespeeld, maar speelt de sterren van de hemel. Ook voor haar best wel heftig want haar moeder gaat immers dood in het stuk, maar ze doet het met verve. Toneel is compleet nieuw voor haar. Ze heeft zich inmiddels al wel opgegeven voor de jeugdgroep van TOEP. Zij speelt het jongste dochtertje van het gezin, Heleentje, waarvan nog een beeld staat in de synagoge.”

“We hebben een hele goede cast, allemaal mensen uit eigen gelederen”, zegt Willem Naaijkens, voorzitter van TOEP.

Heleentje
“Ik vind het heel leuk om te doen. Op school heb ik een keer aan een toneelstukje meegedaan en toen zei de meester dat ik het goed deed”, weet Carly nog. “Willem belde me op met de vraag of ik mee wilde doen. Dat wilde ik heel graag. Na een auditie met een ander meisje ben ik het geworden.” Ondanks dat Een hoger goed een zwaar stuk is, gaat het haar goed af. Ook het leren van teksten. “Ze heeft een fotografisch geheugen. Meestal na een keer lezen, weet ze het al wel”, vult haar moeder aan, die Carly veel vertelde over de oorlog, Tante Riek en Heleen, degene die zij speelt. “Ik wist er nog niet veel van, maar wist wel dat zij belangrijk was geweest. Toen ik filmpjes ging kijken van Tante Riek merkte ik wel dat ik een belangrijke rol ging spelen. In zo’n filmpje, met een pistool op tafel, zei Heleen zelf dat de verhalen over haar moeder echt zijn gebeurd. We hebben zelf nog contact gehad met de dochter van Heleen, zij komt naar de voorstelling toe. In totaal komen 14 familieleden van Tante Riek naar de voorstelling. Ze zei dat haar moeder heel veel vertelde over die periode.”

Miriam Schwartz van de Joodse gemeenschap Winterswijk kwam in Carly’s klas vertellen over de oorlog en de rol van Tante Riek. “De leerlingen wisten wel wat van de Tweede Wereldoorlog maar van Tante Riek wisten ze niet veel”, merkte Carly. Haar klasgenoten vinden het leuk dat ze de rol speelt. “De meesten komen kijken.”

Nu ze al een tijdje aan het repeteren is, vindt ze het alleen maar leuker om te doen. “Het is niet alleen maar serieus repeteren, maar ook wel lachen”, lacht ze. De leukste scène? “De gezinsscènes vind ik het leukste.” “Dan is het nog een beetje gezellig”, vult Willem aan. “Ook scène 20 vind ik leuk”, reageert Carly. “Dat is een hele heftige”, weet Willem. “Een hele indrukwekkende scène.”

Of ze later ook acteur wil worden, dat weet Carly nog niet. “Ik wil wel bij TOEP blijven.” Het podium in De Storm ziet ze niet als extra spannend. “Ik heb er laatst met het dansen ook al gestaan en al vaker voor publiek gestaan. Dat is toch minder spannend.”

Heleentje, gespeeld door Carly Nijenhuis.

Kaartverkoop
Deze productie werd financieel mede mogelijk gemaakt door het V-fonds (Nationaal fonds voor Vrede, Vrijheid en Veteranen) en de gemeente Winterswijk en wordt drie keer opgevoerd in de grote zaal van De Storm. De regie is in handen van Caro Wicher, uitvoerend componist van de muzikale bijdragen is Johan Meerdink.

De voorstelling voor zaterdagavond 11 mei is inmiddels uitverkocht, voor zondagmiddag en -avond 12 mei zijn nog kaarten verkrijgbaar, via www.destorm.nl. Facebook: Toneelvereniging T.O.E.P